Januari loopt alweer op zijn einde, en binnenkort moeten we er allemaal weer eens over na gaan denken: hoe beschermen we onze honden tegen parasieten?
Door het uitblijven van échte winters (met langdurig droge vorst) is de hoeveelheid teken in Nederland momenteel ontzettend groot. Voor honden vormen deze parasieten behalve ongemak ook een gevaar, aangezien ook honden de ziekte van Lyme op kunnen lopen. Over de gevolgen van lymebesmetting bij honden is nog niet veel bekend, maar er zijn verschillende honden die er behoorlijk ziek van zijn geweest.
Veel mensen zijn (terecht) terughoudend met het toedienen van chemische middelen, en zoeken naar een natuurlijke en/of minder schadelijke manier om hun honden te beschermen tegen vlooien en teken. Er zijn allerhande alternatieven voorhanden, kleine apparaatjes die aan de halsband kunnen worden gehangen, en die een voor teken afschrikwekkend geluid schijnen af te geven, edelstenen om hangen of sprayen met oplossingen van essentiële olie of azijn. Voor zowel vlooien- als tekenafweer hoor je vaak dat mensen aanraden om de hond knoflook toe te dienen, hetzij in pure vorm, hetzij in de vorm van schapenvetbonbons met knoflook, of in capsulevorm. Parasieten zouden hier een hekel aan hebben, maar is dat wel echt zo?
Ja en nee. De antiparasitaire werking van knoflook is indirect. Het gebruik van knoflook heeft inderdaad zijn werking in de strijd tegen parasieten, maar het is niet de knoflook zelf die de parasieten weert. Dat klinkt misschien een beetje vreemd, maar eigenlijk is het principe vrij eenvoudig.
In de fytotherapie wordt knoflook alom geprezen als uiterst heilzaam, geneeskrachtig en goed voor zo ongeveer alles. Wellicht is daar een deel aan verzonnen, een deel aan overdreven maar er blijft wel genoeg waarheid over. Knoflook in zijn puurste vorm, dus de hele bol met teentjes, bevat vitaminen, mineralen en anti-oxidanten die hun invloed hebben op het immuunsysteem. De olie in knoflook bevat bijvoorbeeld het stofje Allicine waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat het de vorming van bloedklonters tegengaat, hierdoor werkt het bloeddrukverlagend, en heeft dus ook een positief effect op de bloedcirculatie. Behalve een bloedzuiverende werking heeft Allicine ook nog zijn invloed op bacteriën en schimmels, en zelfs zou knoflook een licht antiseptische en anti-inflammatoire werking hebben, met name op het spijsverteringsstelsel. Ik wil er niet zo diep op ingaan om al die inhoudsstoffen te beschrijven, maar het mag duidelijk zijn dat knoflook niet enkel voor een lekkere smaak (en naderhand een slechte adem)zorgt.
Regelmatige consumptie van knoflook is gezond, en heeft een positieve invloed op het immuunsysteem. En in dat laatste zit hem nu de clou: knoflook ondersteunt het immuunsysteem, en zoals we waarschijnlijk allemaal wel weten hebben de zwakste individuen vaak de meeste parasieten. Daarmee ontstaat dan een min of meer vicieuze cirkel: een zwak dier met teveel parasieten zal uiteindelijk nog verder verzwakken, wat hem nog kwetsbaarder maakt, waardoor… Nou ja, je volgt mij waarschijnlijk wel. Gelukkig hoeft het bij onze huishonden zover niet te komen. Wij kunnen preventief en curatief ingrijpen, en zeker met het toegenomen en toenemende aantal teken in Nederland zullen we wel moeten. Al was het maar omdat teken een serieuze bedreiging vormen door de ziektes die zij bij honden, maar ook bij mensen kunnen overbrengen!
Zoals gezegd, is knoflook fytotherapeutisch en culinair gebruikt een immuunversterker die het lichaam minder aantrekkelijk maakt voor parasieten. Het is dus niet de knoflook zelf die parasieten verjaagt of weghoudt! Het is niet de geur, noch de smaak van het bloed die teken doet besluiten op een ander dier te gaan scharrelen. Je mag knoflook zien als een versteviging voor het fundament waarmee het bolwerk moet worden beschermd tegen parasitaire indringers. Zo zit dat.
Goed, we geven dus knoflook aan de hond om hem indirect minder aantrekkelijk te maken voor teken, want baat het niet, dan schaadt het niet, en alle beetje helpen nietwaar?
Dat klopt in dit geval niet helemaal, aangezien pure knoflook voor honden niet alleen maar gezond is.
Vanuit de gedachte dat knoflook een goed antiparasiticum is wordt soms nog wel eens geadviseerd om de hond dagelijks een teentje knoflook geven. Maar evenals als de andere leden van de Alliumfamilie (waartoe de ui, maar ook bieslook behoren) bevat knoflook Thiosulfaat. Dit is een stof die door mensen wél verteerd kan worden, maar door honden niet. Voor honden is deze stof zelfs uiterst gevaarlijk. Het breekt de celstructuur van de rode bloedcellen af, waardoor levensbedreigende anemie kan ontstaan en kan daarmee uiteindelijk tot onherstelbare nierschade leiden. Hoewel de hoeveelheid Thiosulfaat in knoflook minder is dan de hoeveelheid in uien, is het toch aan te bevelen voorzichtig te zijn met pure knoflook aan honden geven.
Maar nu? Hoe kan dan zonder de schadelijke bijeffecten geprofiteerd worden van de werkzame stoffen in knoflook? Er is immers van alles op de markt waar knoflook of delen van knoflook in zit: zoals schapenvetbonbons met knoflook, knoflookpoeder, knoflookcapsules… Enzovoorts.
Het hangt er waarschijnlijk een beetje van af wat de samenstelling van zulke producten is, want het is niet altijd eenvoudig om te achterhalen welke bestanddelen er nu precies in zitten. Ook zou je moeten weten bij welke concentraties of hoeveelheden het zinvol is om knoflook te geven, want wanneer men bijvoorbeeld schapenvetbonbons geeft met 95% schapenvet en 5% knoflook, dan kun je je afvragen of dat percentage nu werkelijk het verschil zal maken, en hoeveel je er per dag of per week zou moeten geven om werkelijk effect te hebben. Voor knoflookpoeder geldt dan weer dat je je kunt afvragen hoeveel van de inhoudsstoffen na het drogen behouden is gebleven, en of het dan fytotherapeutisch gezien nog wel zin heeft om het preventief of curatief tegen parasieten in te zetten. Kortom, het is nog niet zo eenvoudig hier een goed antwoord op te geven.
Maar los van de vraag of het veilig is: is het geven van knoflook werkelijk zinvol in de strijd tegen parasieten? Ja en nee, het helpt bij het verbeteren van de algehele weerstand, en weert daarmee parasieten af. Om die reden is het niet verkeerd om knoflook in te zetten. Knoflook bestrijdt de parasieten zelf echter niet, en zeker op plaatsen en momenten dat de infectiedruk hoog is zal het inzetten van knoflook(producten) met name in het geval van teken in veel gevallen niet voldoende zijn. Natuurlijk is de ene hond de andere niet, en afhankelijk van het gebied waar de hond veel wordt uitgelaten zal het verschil maken, maar voor heel veel honden zullen aanvullende maatregelen nodig zijn om ze te beschermen tegen teken. Sommige honden zullen altijd meer last hebben van teken dan andere, voor die honden zal knoflook alleen niet voldoende zijn. Voor andere honden misschien weer wel.
Kortom: het gebruik van knoflook kan zeker een bijdrage leveren in de strijd tegen parasieten. Maar het is wel zaak goed te weten waarvoor het ingezet wordt en dat men er reële verwachtingen van heeft. Knoflook is geen wondermiddel, het biedt ondersteuning, maar niet 100% bescherming, en wanneer men ondanks het gebruik van knoflook toch moet constateren dat er sprake is van vlooienbesmetting of aangehechte teken, dan is het alleszins raadzaam om dan toch extra maatregelen te nemen!