Een aantal jaar geleden werd me gevraagd of ik met mijn Cesky fousek Moustache mee wilde fretteren op de golfbaan hier achter. De bedoeling was dat de honden de pijpen langs zouden gaan zodat we konden kijken of er konijnen inzaten, dan hoefden de fretten niet vaker dan nodig de pijpen in. Whisper, de labrador van mijn gastheer had het vaker gedaan, maar Moustache had aanvankelijk geen idee wat de bedoeling was. Hij snuffelde wel even aan de pijpen als ik hem dat vroeg, maar het zei hem allemaal niet zo heel veel. In de eerste pijpen zat niks volgens de labrador, maar niet lang daarna was het raak: Whisper tekende en de fret werd in de pijp gelaten. Al snel kwam er een konijn uit dat direct geschoten werd. Moustache had het zien gebeuren: gesnuffel bij een pijp, fretje er in, konijn er uit, daarna een schot en daarop een apport. Ik zag hoe in die bruine ogen een lichtje ging branden; dát was dus de bedoeling! Toen ik hem daarna bij een andere pijp vroeg om voor ons te peilen of er konijnen zaten was het vanaf dat moment feilloos: als er konijnen inzaten stond hij voor, als hij doorliep zaten ze er niet.
Moustache had dus door simpelweg te kijken naar de labrador en naar wat er daarna gebeurde niet alleen begrepen wat de bedoeling was, maar hij paste direct daarna ook toe wat hij gezien had. Dit leerprincipe noemen we social learning, of sociaal leren. In de (jacht)hondentraining is het niet onbekend, maar het wordt niet vaak benoemd of bewust ingezet. Toch kan het heel waardevol zijn.
Sociaal leren dus, en hoewel men het vaak niet beseft is bijna continu sprake van sociaal leren. Je ziet bijvoorbeeld vaak dat honden van eigenaren met meerdere honden bepaalde (aangeleerde) gedragingen vertonen. Bij mij thuis ziet dat er uit als eindeloos schoenen apporteren, al mijn honden doen het. Dat hebben ze echt van elkaar afgekeken, vaak nog versterkt na het zien dat het iets oplevert in de vorm van aandacht. Sociaal leren wordt echter ook vaak bewust ingezet, wat te denken van een jonge hond die voor het eerst kennismaakt met het schot en de praktijk? Als je een jonge hond naast een ervaren en rustige volwassen hond kunt laten meekijken, dan kan dat een buitengewoon waardevolle ervaring zijn voor de jonge hond. Hij kan leren dat het schot kan leiden tot iets reuze-interessants, namelijk het apport. Hij kan leren om mee te kijken naar wat er overvliegt, en hij kan leren dat hij gewoon rustig bij de jager moet blijven wachten op de dingen die komen gaan.
Ik maak zelf graag gebruik van sociaal leren. Nu heb ik het geluk dat ik meerdere honden heb waar pups en jonge honden veilig achteraan kunnen hobbelen, dus bepaalde dingen laat ik jonge honden graag van de groterds afkijken. Zo heb ik mijn oudste hond afstoppen op de fluit moeten leren, bij de andere twee honden hoefde dat eigenlijk niet omdat ze zagen dat de oudste bij dat fluitsignaal stopte en dat zijn ze uit zichzelf ook gaan doen.
Mijn jongste hond Hera heb ik via sociaal leren in de jachtpraktijk geïntroduceerd. Ik ga veel met de honden mee als picker-up in België, en daar zijn we in de gelukkige omstandigheden dat er grote en relatief veilige velden liggen waar de honden goed uit de voeten kunnen. Mijn hond Cedra is een ervaren en betrouwbare hond, en ze deed die eerste jachtdag gewoon zoals altijd gedreven haar ding. Jonge hond Hera liep min of meer achter haar aan en keek gewoon wat er allemaal om haar heen gebeurde: hoe de andere honden werkten, dat er soms ineens aan alle kanten geschoten werd, de opwinding wanneer er een fazant opging, kortom: de hele indrukwekkende setting van zo’n jachtdag. Ergens die dag werden er achter elkaar een paar patrijzen geschoten en terwijl een paar honden die patrijzen wilden halen was het Hera die dankzij haar observatie nog een patrijs had gemarkeerd waar de andere honden dat niet hadden gedaan. Even later kwam ze vol trots met de patrijs bij me, haar eerste warme wild. Na een paar van deze jachtdagen had Hera wel begrepen wat de bedoeling was, en gedurende dat seizoen groeide ze uit tot een zeer bruikbare praktijkhond. Waar ze als jonge hond nog een beetje afwachtend was had ze door sociaal leren van een doortastende ervaren hond geleerd hoe het werkte en werd uiteindelijk zelf net zo’n doortastende ervaren hond. Ik denk niet dat ik het haar zelf beter had kunnen leren.
Sociaal leren werkt het beste in situaties waar het dingen aangaat die toch al min of meer in de aard van die specifieke hond zitten, hoe hoger de natuurlijke motivatie is om iets te doen, hoe makkelijker een hond iets leert. Als ik niet Moustache, maar bijvoorbeeld de boxer van een paar huizen verderop mee had genomen die dag, dan denk ik niet dat deze na dat eerste geschoten konijn al zo snel had toegepast wat hij de andere hond had zien doen. Dankzij de natuurlijke aanleg die Moustache al had was 1 + 1 snel door hem opgeteld. Overigens biedt sociaal leren natuurlijk niet alleen maar voordelen, honden kunnen heel goede dingen van elkaar afkijken, maar ook minder gewenste dingen. Ik kan me bijvoorbeeld best voorstellen dat als je ene hond weet hoe hij de koelkast moet kraken, je liever niet hebt dat je andere hond datzelfde kunstje afkijkt. Het is daarom wel goed om je ervan bewust te zijn dat er vrijwel altijd sprake zal zijn van sociaal leren, en daar kun je handig gebruik van maken.