“Die hond is hard in de bek, die hond niet, die hond ook niet, maar die hond is ook hard in de bek”. Zo verkondigde de trainer na afloop van de training. Het was waar, een van de honden had op de weg terug drie keer hoorbaar de eend gekraakt. Niet best natuurlijk, en als je zoiets op een proef gebeurt mag je meteen je eend inleveren en naar huis met een eerloze diskwalificatie.
Doodzonde
Er zijn eigenlijk twee doodzondes voor een jachthond, de ene is schotangst hebben en de andere is hard in de bek zijn. Ik vind het persoonlijk altijd een hele (dis)kwalificatie, om een hond “hard in de bek” te noemen. Ik ben namelijk van mening dat het vrijwel altijd om momentopnames gaat die niet zoveel zeggen over hoe een hond “is”. Weliswaar zegt het iets over hoe de hond op dát moment is, maar niet over hoe hij de rest van zijn tijd is. Eerlijk gezegd denk ik dat er maar heel erg weinig honden werkelijk hard in de bek zijn.
Omdat honden nou eenmaal geen handen hebben zoals wij, ontdekken zij de wereld voor een belangrijk deel met hun bek. Als kleine pup leren ze van hun moeder en hun nestgenootjes hoe hard ze mogen bijten en hoe het voelt als er te hard gebeten wordt. Eenmaal in huis bij de nieuwe eigenaar leert een hond gaandeweg waar hij wel en waar hij niet zijn tanden in mag zetten en, heel belangrijk, dat een mensenvel veel minder kan hebben dan het vel van hun soortgenoten. Als ik zie hoe mijn honden tijdens spel in elkaars vel kunnen hangen, dan ben ik altijd erg blij dat het niet míjn vel is. Een hond leert tijdens het opgroeien hoe hij zijn bek moet, mag en kan gebruiken. Hij ontwikkelt net zo’n beheersing over zijn bek als wij over onze handen en vingers.
Honden weten dat ze bijten
Als honden bijten, dan weten ze doorgaans maar al te goed dat ze bijten! Mijn oudste hond bijvoorbeeld, bracht alle aangeschoten wild altijd ongedeerd bij me, behalve aangeschoten kraaien, die beet ze uit zelfbescherming direct dood. Als ze echter haar pasgeboren pups iets wilde verleggen, dan nam ze ze heel voorzichtig haar bek (dus niet aan het nekvel!) en legde ze dan weer zachtjes neer. Ze apporteert rauwe eieren en is dol op trekspelletjes, waarbij ze zorgvuldig en klemvast het voorwerp vasthoudt en nauwkeurig mijn handen ontziet. Deze hond weet dus precies waar ze kracht op kan en mag zetten en ook waar en wanneer ze dat niet mag. Ze is dus heel zacht in de bek, maar soms is het even nodig dat ze dat niet is.
Een hond die dus wild of dummy’s kraakt, die is er zich, uitgezonderd de situaties waarin het per ongeluk gebeurt, van bewust dat hij dat doet. Het is dan de vraag waarom de hond dat doet. Ik denk dat er een paar redenen kunnen zijn: De hond heeft (nog) niet goed geleerd hoe hij zachtjes met apporten om moet gaan, de hond doet het als een uiting van stress, de hond vindt het gewoon leuk en respecteert het wild niet. Maar het kan dus ook echt per ongeluk gebeuren, als het wild ergens achter blijft hangen of als de hond bijvoorbeeld struikelt of veel kracht moet zetten om bijvoorbeeld uit het water te komen. In dat geval is het eerder iets reflexmatigs, een beetje net zoals wanneer je jezelf in een reflex vastgrijpt aan de trapleuning wanneer je je verstapt.
Stress kwijtraken
Hoe het ter sprake kwam weet ik eigenlijk niet, maar jaren geleden was ik nog eens met een bekende trainster in gesprek over honden die hard zijn in de bek of die wild kraken. Deze trainster nam op dat moment geen stelling in, kwam ook niet met een standaardoplossing maar zei simpelweg: “Het is toch heel logisch? Een hond die met een apport op weg is naar zijn baas, die kan eventuele stress maar op twee manieren kwijt. De ene manier is door onderweg te plassen en de andere manier is door het apport te kraken.”
Ik denk wel dat daar iets in zit. Het is dan in beide gevallen een vorm van overspronggedrag. Ergens ook wel logisch natuurlijk, een hond die teveel spanning ervaart zal vaak willen tongelen, gapen, krabben, wegkijken… Allemaal dingen die nagenoeg onmogelijk zijn als je met een apport in de bek loopt. Een hond die dus onder grote spanning staat, bijvoorbeeld op een wedstrijd, of tijdens een jachtdag waar meerdere honden tegelijk op hetzelfde apport afrennen kan zomaar ineens een apport kraken. Het kan iedere hond een keer overkomen, dus daarom ben ik zelf altijd terughoudend met zeggen dat een hond hard in de bek is.
Corrigeren?
Een hond die onder druk hard in de bek wordt zou ik nooit corrigeren. Nog veel te vaak hoor je aangedragen oplossingen van dummy’s met prikkeldraad of apporteerblokken met spijkers. Een hond die daarin bijt doet zichzelf pijn en zou op die manier wel afleren om nog te bijten. Het kan in sommige gevallen effectief zijn, maar je hebt ook kans dat de hond na zo’n quick-fix helemaal niet meer wil apporteren! Ik vind het een gevaarlijke en heel dieronvriendelijke methode. Bovendien neemt het de onderliggende oorzaak niet weg. Je zult eerst iets aan het wegnemen van die stress moeten doen. Dat is dan misschien wel even een project waar je tijd voor moet uittrekken, maar het is waarschijnlijk uiteindelijk wel een duurzamere oplossing.
Met dit soort zaken moet je heel erg uitkijken dat het gedrag geen gewoonte gaat worden. Bij het eerste signaal dat een hond hard in de bek lijkt te gaan worden moet je dus eigenlijk al ingrijpen. En met ingrijpen bedoel ik dan kijken naar de mogelijke oorzaak dat de hond zo lelijk met het apport omgaat. Is dat stress omdat de hond nog niet goed begrijpt wat je van hem vraagt? Dan ga je een paar stappen terug in de training. Is het stress omdat de hond het idee heeft dat andere honden hem kunnen storen of te snel af kunnen zijn? Dan zorg je voor succeservaringen voor je hond door de andere honden op afstand te (laten) houden. Is de hond gestresst omdat de voorjager zelf onder grote spanning staat? Dan stop je met trainen. Zie ook: Stress door het lijntje.
Andere oorzaken
Het kan ook sprake zijn van een jonge hond die gewoon niet goed geleerd heeft dat apporten ongeschonden bij de baas gebracht moeten worden, of van een hond die zichzelf geleerd heeft dat het kraken van wild of dummy’s leuk kan zijn. In beide gevallen moet je dan weer terug naar de basis en leren dat bijten in een apport nooit mag. Afhankelijk van de hond en zijn motivatie bepaal je dan op welke manier je hem er weer aan kunt herinneren hoe het ook alweer moest. Honden die altijd keurig gewerkt hebben maar gaandeweg slordiger met het apport omgingen vragen uiteraard een andere aanpak dan jonge honden die eigenlijk toch nog niet zo heel goed wisten hoe het eigenlijk moest. Hou bij jonge honden dan ook in je achterhoofd dat een dummy niet hetzelfde is als een stuk wild en ook niet hetzelfde is als een apporteerblok. Zie ook: Contextgebonden leren en generaliseren
Hoe dan ook, voorkomen is altijd beter dan genezen. Zoals altijd is het dus belangrijk om je hond goed te lezen en je hond niet te laten raden naar wat je van hem verlangt. Gaat het onverhoopt toch een keer mis, creëer dan een situatie waarin de kans op mislukking minimaal is en waarbij je hond geen apport kan stukbijten door bijvoorbeeld weer even een tijdje met het apporteerblok te werken.