In een gesprek met een andere jachthondenliefhebber kwam het ineens weer ter sprake, de force fetch methode. In goed Nederlands: het dwangapport. Een dwangapport laat zich nog het best omschrijven als een apport dat de hond niet uit eigener beweging oppakt en wat hem min of meer opgedrongen wordt. Deze manier van trainen wordt dan ook parforce genoemd.
De aanleiding was een filmpje dat een Amerikaanse professionele jachthondentrainer op facebook had gezet. Het was onderdeel van een serie waarin hij de voortgang in de training van een bepaalde hond liet zien. De oohs en aahs in de reacties waren niet van de virtuele lucht, de meeste over hoe knap het was wat de trainer in zo’n korte tijd met de hond had bereikt. Maar tussen de reacties stond ook een aantal kritischer noten, over de wijze waarop de hond dit aangeleerd kreeg…
Toe hitch methode
Het filmpje liet een hond zien die op een tafel stond, kort aan de halsband gebonden aan een kabel boven de tafel. Daarnaast zat er een dun touwtje om een van de voorpoten van de hond gebonden, het touwtje hing naar beneden en was tussen de tenen van de hond doorgetrokken waar een lusje werd gevormd dat bij aantrekken de twee middelste tenen tegen elkaar kneep. Dit wordt de ‘toe hitch methode’ genoemd. De trainer had een houten apporteerblok en de hond moest het van hem aanpakken wanneer de trainer het commando “Fetch!” (“Vast!”) gaf. Elke keer wanneer de trainer het commando gaf trok hij even aan het touwtje dat de hond tussen haar tenen had. Op dat moment pakte de hond het apport aan en werd ze beloond met het wegnemen van het onaangename gevoel tussen haar tenen. Daarnaast kreeg ze een “braaf” en een klopje op haar borst.
De methode van het dwangapport is conditioneren door middel van negatief bekrachtigen. Er wordt een onaangename prikkel weggenomen op het moment dat de hond het gewenste gedrag laat zien en dit vormt dan als het ware de “beloning”. De bekrachtiger.
Deze manier met het touwtje kende ik nog niet. De meeste mensen die bekend zijn met het dwangapport kennen wel de ‘ear pinch method’. De hond wordt in zijn oor geknepen totdat hij als reactie op dat knijpen zijn bek opendoet en op dat moment wordt het vast te houden voorwerp in zijn vang gestopt, doorgaans vergezeld van een commando “vast!”. Op het moment dat dat gebeurt worden de ear pinch en de pijn op het oor weggenomen. Het touwtje tussen de tenen dat in het filmpje was te zien was eigenlijk hetzelfde idee: de hond een onaangename prikkel toedienen door aan dat touwtje te trekken, en op het moment dat de hond zijn bek opendoet het apport er in stoppen en de onaangename prikkel (het trekken aan de tenen) wegnemen en er vervolgens een commando aan koppelen. Creatievelingen kunnen er vast nog wel wat variaties op bedenken die ook effectief zullen zijn.
Einddoel is om een betrouwbare apporteur te krijgen. De hond moet leren dat apporteren geen spelletje is, maar een plicht is en dat alles waar de baas om vraagt moet worden binnengebracht. Het schijnt volgens aanhangers een effectieve methode te zijn, en diverse honden die niet, nog niet of niet meer wilden apporteren zijn met deze methodiek tot een goede apporteur opgeleid…
Stress-signalen
Weer even terug naar het filmpje, wat ik zag was een hond die door middel van pesterij in de vorm van een touwtje tussen haar tenen geleerd had wat de bedoeling was. Ook zag ik de hond doorlopend overmatige stress-signalen vertonen. Laat het een effectieve methode zijn, ik vind het niet mooi om te zien, en ook zeker geen diervriendelijke methode. Schokkend vond ik de reacties onder het bericht met het filmpje, van mensen die geen honden konden “lezen”; mensen die aangaven dat de hond zo rustig en ontspannen was. Ik zag een heel andere hond op het filmpje: oogwit tonen, oren naar achteren houden, staart tussen de poten houden, gapen, tongelen, bek likken… In deze situatie allemaal overmatige stress-signalen!
Onder het bericht met het filmpje stond ook een reactie van iemand die aangaf dat hij ook altijd tegen de ‘toe hitch method’ was geweest, maar dat hij daar van terug was gekomen nadat hij zich meer in deze methode had verdiept. Hij tipte een aantal filmpjes van Amerikaanse prof trainers waarin wordt uitgelegd hoe het werkt, en ik heb er een paar van bekeken. Als ik er dan iets van wil vinden dan moet ik mezelf er ook een beetje in verdiepen vind ik. In het eerste filmpje dat ik bekeek legde een professionele trainer uit hoe de ear pinch en de toe hitch methode werken en waarom zijn voorkeur uitging naar de toe hitch methode. Dit was omdat het ongemak van de ear pinch methode door de hond volgens hem direct aan de handler gelinkt zou worden en de toe hitch methode niet. Ik heb daar een andere mening over: honden zijn niet dom, die zien wie er aan het touwtje tussen hun tenen trekt en weten maar al te goed dat de handler het ongemak veroorzaakt. Het is misschien heel lelijk gedacht van mij, maar zou de werkelijke reden niet gewoon zijn dat de ear pinch methode het risico geeft dat de handler door de hond in zijn hand gebeten wordt en met de toe hitch methode niet?
Snel en enthousiast
Ik heb meerdere filmpjes bekeken waarin de forced fetch methode aan de hand (poot) van de toe hitch methode werd uitgelegd en om het even kort samen te vatten zag ik daar telkens weer een hond die een onaangename prikkel kreeg toegediend (trekken aan het touwtje aan de poot), en die nadat hij eenmaal het apport had aangepakt beloond werd met het wegnemen van de onaangename prikkel en dan braaf of een klopje op de schouder. De eerlijkheid gebiedt me wel om te zeggen dat ik niet bij alle filmpjes stress-signalen zag zoals bij de hond uit het eerste filmpje, maar dat het touwtje tussen de tenen geen leuke manier is mag duidelijk zijn. Daar is immers deze hele methodiek op gebaseerd.
Wanneer het commando tot vasthouden er eenmaal goed inzat zag ik de meeste honden kwispelen en snel en enthousiast werken. Maar kwispelen die honden eigenlijk wel van plezier? Is het niet eerder opluchting dat ze van dat nare gevoel verlost zijn? Dat kwispelen en enthousiast werken wordt in ieder geval wel als argument gebruikt voor de diervriendelijkheid van deze methode. De honden werkten immers zichtbaar enthousiast. Nou ben ik zeker geen etholoog of psycholoog, maar wetende dat honden sterk contextgebonden leren snap ik wel dat zij hun taak -wanneer de onaangename prikkel eenmaal weg is- leuk kunnen gaan vinden. Zij waren al genetisch geprogrammeerd om dit te doen en het leuk te vinden. Dat de weg er naar toe minder leuk was doet daar dan niets aan af. Maar is dat dan ook een goed argument om via deze methode naar het einddoel toe te werken? Ik denk zelf van niet. Deze aanpak kan ook een flinke deuk geven in het vertrouwen tussen baas en hond, en dat zal een goede samenwerking in de jacht dan niet ten goede komen. Ik ben er van overtuigd dat voor 99% van alle jachthonden betere, vriendelijkere en minstens zo effectieve methodes zijn om een betrouwbare apporteur te maken dan door middel van een methode als deze.
Duidelijkheid
Op een van de filmpjes die ik bekeek gaf de trainer aan dat een forced fetch methode zoals de toe hitch methode een hond heel veel duidelijkheid geeft. Door de hond niet goed duidelijk te maken wat er van hem verlangd wordt en te laten tegenstribbelen zou de hond niet goed weten wat de bedoeling is waardoor het uitbouwen van een apporteertraining alleen maar lastiger zou zijn. Dát ben ik dan wel weer met hem eens, al kun je je natuurlijk ook afvragen of de trainer het op een andere manier niet net zo goed kan duidelijk maken. Duidelijkheid is alles voor een hond, maar dan nog ben ik er van overtuigd dat je dit bij verreweg de meeste honden ook prima op een vriendelijker manier kunt bereiken in plaats van door middel van negatieve bekrachtiging. Natuurlijk, niet alle honden zijn even gemotiveerd en niet alle honden leren even snel, maar is dat een goede reden om direct een dergelijke parforce methode toe te passen?
Het argument dat ik ergens las dat de hond die in een van de filmpjes te zien was niet zomaar “your average dog” was, maar een zeer temperamentvolle en pittige hond die niet voor iedereen geschikt is, vond ik dan ook niet zo’n sterk argument, het klinkt eerder als een excuus voor het niet willen zien van de eigen beperkingen als trainer. Er zijn immers heel erg veel getalenteerde trainers die zonder parforce methoden met zeer temperamentvolle honden kunnen werken. Dat een hond zich zonder parforce methoden niet zou laten trainen vind ik eerder wijzen op een trainer die nog niet heeft ontdekt op welke andere manier hetzelfde bereikt zou kunnen worden dan op een hond die bovengemiddeld pittig zou zijn. Ik vind het overigens helemaal geen doodzonde als je een keer door je opties heen bent, we kunnen immers niet alles weten en honden africhten is nu eenmaal geen exacte wetenschap.
Ik stel me zo voor dat professionele africhters van jachthonden ook hun doelstellingen moeten behalen, er moeten gewoon binnen een bepaald tijdsbestek resultaten behaald worden want uiteindelijk moet de schoorsteen blijven roken natuurlijk. Het wil ook helemaal niet zeggen dat er geen hart voor de honden bij komt kijken, integendeel zelfs. Ik zie al die trainers juist stuk voor stuk heel zorgvuldig en aandachtig met hun honden werken. Ik deel hun motivaties en interpretaties met betrekking tot hun gebruikte methode in de meeste gevallen niet, maar ik zie wel degelijk serieuze trainers met hart voor de honden.
Als je op onderzoek uitgaat, dan valt al snel op dat deze toe hitch methode hoofdzakelijk in de VS gebruikt lijkt te worden, zowel bij staande honden als bij retrievers. Dergelijke parforce methoden lijken daar evenals het trainen met e-collar veel meer geaccepteerd en toegepast te worden dan in Nederland. Nu kennen we in Nederland maar weinig professionele trainers van jachthonden, waardoor de behoefte aan snelle resultaten waarschijnlijk ook minder groot is. Los daarvan lijkt in Nederland de behoefte aan zulke snelle resultaten minder ten koste te gaan van het welzijn van honden.
Dit artikel is absoluut niet geschreven om wie dan ook te bekritiseren op de methodes die hij of zij hanteert, maar wel om eens te kijken naar hoe zo’n parforce methode eigenlijk werkt en daarbij de vraag te stellen of alternatieven niet net zo effectief zouden kunnen zijn.